انواع کم خونی در دوران بارداری
بیش از 400 نوع کم خونی وجود دارد، اما برخی از آنها در دوران بارداری شایع هستند. انواع رایج کم خونی در دوران بارداری عبارتند از:
کم خونی ناشی از فقر آهن
این علت اصلی کم خونی در ایالات متحده آمریکا است و در نتیجه شایع‌ترین نوع آنمی دوران بارداری است. تقریبا 15 تا 25 درصد از همه افراد باردار کمبود آهن دارند. آهن ماده معدنی است که در گلبول‌های قرمز یافت می‌شود و برای حمل اکسیژن از ریه‌ها به سایر قسمت‌های بدن استفاده می‌شود و همچنین به عضلات کمک می‌کند تا از اکسیژن استفاده کنند. هنگامی که آهن کمی تولید می‌شود، بدن نمی‌تواند در برابر عفونت‌ها مقاومت کند. در مورد چگونگی درمان کمبود آهن که به طور طبیعی در دوران بارداری رخ می‌دهد، بیشتر بدانید.
کم خونی ناشی از کمبود فولات
فولات همان اسید فولیک می‌باشد که یک ویتامین محلول در آب است و می‌تواند به پیشگیری از نقایص لوله عصبی در دوران بارداری کمک کند. اسید فولیک یک مکمل رایج برای زنان باردار است، که همچنین می‌توان آن را در غذاهای غنی شده‌ای مانند غلات، سبزیجات برگ‌دار، موز، خربزه و حبوبات یافت. مصرف یک رژیم غذایی بدون اسید فولیک می‌تواند منجر به کاهش تعداد گلبول‌های قرمز در بدن شود، بنابراین منجر به کمبود می‌شود.
کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B12
ویتامین B12 نیز برای بدن لازم است و ویتامین لازم برای تولید گلبول‌های قرمز را فراهم می‌کند. اگرچه بعضی از زنان ممکن است در رژیم غذایی خود به اندازه کافی B12 مصرف کنند، اما بدن آنها نمی‌تواند این ویتامین را فرآوری کند، و این باعث می‌شود که آنها دچار کم خونی شوند.
علل کم خونی در دوران بارداری
کم خونی را عمدتا با تعداد گلبول‌های قرمز خونی که در بدن تولید می‌شوند و اینکه چقدر سالم هستند، می‌توان سنجید. کاهش سطح هموگلوبین در دوران بارداری ناشی از افزایش حجم پلاسما در مقایسه با حجم گلبول‌های قرمز است. این افزایش اختلاف بین میزان پلاسما و اریتروسیت‌ها، در سه ماهه دوم بارداری بیشترین تفاوت را دارد. موارد زیر راه‌هایی است که گلبول‌های قرمز خون را تحت تاثیر قرار داده و منجر به کم خونی می‌شود:
- کمبود آهن در رژیم غذایی به دلیل عدم مصرف غذاهای غنی از آهن و یا عدم توانایی بدن برای جذب آهن مصرف شده است.
- بارداری، زیرا تولید آهن بیشتری برای بدن زن باردار مورد نیاز است تا حجم خون او افزایش یابد. بدون مصرف مکمل آهن، آهن خون مادر برای تغذیه جنین در حال رشد کافی نیست.
- خونریزی شدید به علت قاعدگی، زخم معده یا پولیپ، یا اهدای خون موجب می‌شود که خروجی گلبول‌های قرمز سریع‌تر از جایگزینی دوباره آنها باشد.
آیا شما در معرض خطر کم خونی هستید؟
بله. بارداری احتمال ابتلا به آنمی را افزایش می‌دهد. در طول بارداری، مقدار توصیه شده آهن از 18 میلی گرم (mg) در روز به 27 میلی گرم در روز افزایش می‌یابد. شما نیاز به مکمل آهن برای حمایت از تولید گلبول قرمز بیشتر، جفت و کودک در حال رشد خود دارید. علاوه بر این، تامین آهن اضافی، بدن شما را برای از دست دادن خون که ممکن است هنگام زایمان اتفاق بیفتد، آماده می‌کند. اما عوامل دیگری به جز بارداری وجود دارد که احتمال کم خونی را بیشتر افزایش می‌دهند از جمله:
- رژیم غذایی که ویتامین C کافی ندارد (که به جذب آهن کمک می‌کند).
- خوردن غذاها یا نوشیدنی هایی که جذب آهن را کاهش می‌دهند (مانند محصولات لبنی، غذاهای حاوی سویا، قهوه و چای).
- فاصله کوتاه بین دو حاملگی
- بارداری در سنین کمتر از 20 سال
- داشتن بیماری معده یا روده که مانع از جذب مواد مغذی در بدن شما می‌شود.
- انجام انواع خاصی از جراحی معده، که باعث تغییر دستگاه گوارش و جذب مواد مغذی می‌شود.
- مصرف داروهایی که بر جذب آهن غذا در بدن شما تاثیر می‌گذارد.
- از دست دادن خون بیش از حد در هنگام زایمان
علائم کم خونی ناشی از فقر آهن چیست؟
ممکن است علائمی در شما وجود نداشته باشد، به خصوص اگر کم خونی شدید نباشد. گاهی اوقات خستگی تنها علامتی است که شما متوجه آن می‌شوید و معمولا در دوران بارداری احساس خستگی می‌کنید، بسیاری از زنان متوجه نمی‌شوند که کمبود آهن سبب احساس خستگی بیشتر آنها نسبت به حالت طبیعی می‌شود. خستگی و ضعف شایع‌ترین نشانه‌های کم خونی شدید است. سایر علائم عبارتند از:
- تنگی نفس
- کاهش بینایی و تاری دید
- سردرد
- رنگ پریدگی چهره
- لرزش
- درد قفسه سینه
- تحریک پذیری یا تمرکز ضعیف
- حرکت غیر ارادی پاها در طول دوره عدم فعالیت (سندرم پاهای بی قرار)
- گرفتگی عضلات پا
- خوردن یا جویدن مواد غذایی غیر خوراکی (پیکا) یا یخ
- رنگ پریدگی لب‌ها، داخل پلک و داخل دهان شما
- قاشقی شکل شدن ناخن‌ها
- براق شدن زبان
- ایجاد ترک در گوشه و کنار دهان
کم خونی چه تاثیری روی بارداری شما دارد؟
طبیعی است که اگر در مورد شما، آنمی تشخیص داده شود احساس نگرانی داشته باشید، اما کم خونی خفیف که در اوایل تشخیص داده شود و درمان گردد، نباید در دوران بارداری مشکلی ایجاد کند. اکثر متخصصان بر این باورند که اگر کم خونی در بارداری شدید باشد و درمان نشود و یا مدتی طولانی ادامه یابد، نگران کننده است. اگر پزشک شما توصیه کرد که مکمل آهن مصرف کنید و با مصرف آن، وضعیت شما باید بهبود یابد. اگر دچار کم خونی شدیدتری هستید و هموگلوبین شما به 6 گرم / دسی لیتر یا کمتر رسید، ممکن است مکمل آهن به شکل تزریق درون رگی آهن توصیه شود. اگر کم خونی شدید دارید و با درمان‌های اولیه بهبود نمی‌یابید، پزشک شما ممکن است شما را به یک متخصص ارجاع دهد. ممکن است لازم باشد یک متخصص هماتولوژی یا متخصص جنین شناسی (MFM) را ببینید تا مشخص شود که آیا عامل دیگری باعث کم خونی شما می‌شود یا خیر. هنگامی که سطح آهن شما پایین است، ممکن است در حین بارداری، زودتر خسته شوید. بارداری می‌تواند به هر حال خسته کننده باشد، بنابراین باید بیشتر مراقب خودتان باشید.
کمبود آهن در طول حاملگی نباید بر کودک شما تاثیر بگذارد. اما تحقیقات نشان می‌دهد که کم خونی ناشی از کمبود آهن که در دوران بارداری به خصوص در سه ماهه اول و دوم رخ می‌دهد، درمان نشده باقی بماند و شدیدتر شود، با افزایش خطر تولد یک نوزاد با وزن کم در هنگام تولد همراه است. کم خونی ناشی از کمبود آهن حتی ممکن است خطر مرگ نوزاد را افزایش دهد.
چگونه کم خونی تشخیص داده می‌شود؟
در اولین ویزیت و مراجعه به پزشک پس از بارداری، پزشک شما، سابقه پزشکیتان را ارزیابی می‌کند، و از شما یک آزمایش فیزیکی می‌گیرد و خون شما را برای کم خونی آزمایش می‌کند. یکی از آزمایش‌های خون شما شمارش کامل خون (CBC) است. CBC این موارد را اندازه گیری می‌کند:
- درصد گلبول‌های قرمز خون شما (هماتوکریت یا Hct)
- میزان هموگلوبین (Hgb یا Hb) در گلبول‌های قرمز
نتایج آزمایش خون
در سه ماه اول و سوم، Hct کمتر از 33 درصد و سطح Hgb کمتر از 11 گرم هموگلوبین در دسی لیتر (dL) خون، کم خونی را نشان می‌دهد. در سه ماهه دوم، این سطوح کمی پایین‌تر است: 32 درصد Hct و 10.5 گرم/ دسی لیتر Hgb. پزشک شما ممکن است CBC را با تست‌های بیشتری تجویز کند تا کمبود آهن ناشی از کم خونی شما را تشخیص دهد. حتی اگر در ابتدای بارداری دچار کم خونی نباشید، غیر معمول نیست که در مراحل بعدی دچار کم خونی شوید، بنابراین ممکن است بعدا دوباره آزمایش گرفته شود.
برای داشتن یک بارداری سالم چه کاری می‌توانید انجام دهید؟
اگر قبل از اینکه باردار شوید، کم خونی ناشی از فقر آهن داشته‌اید، به پزشک متخصص زنان خود اطلاع دهید. به این ترتیب، او می‌تواند وضعیت شما را مدیریت کند و به طور موثری شما را پیش از بارداری و یا در دوران بارداری درمان کند. مشابه یک بارداری معمولی، در نوبت‌های مشخص شده به پزشک مراجعه کنید، ویتامین‌های خود را مصرف کنید و از مشاوره و توصیه‌های متخصص زنان پیروی کنید. او ممکن است پیشنهاد کند که مکمل آهن مصرف کرده یا رژیم غذایی خود را تغییر دهید. مصرف مکمل‌های آهن در حین بارداری بی‌خطر هستند و اگر مکمل‌های تجویز شده را مصرف می‌کنید، باید بهبود کم خونی ناشی از کمبود آهن را مشاهده کنید. اگر شما نمی‌توانید مصرف قرص آهن را تحمل کنید، مکمل مایع مصرف کنید. (بهتر است در هنگام مصرف مکمل‌های آهن مایع از قطره چکان استفاده کنید، تا دندان‌هایتان لکه نشوند.) اگر کم خونی ناشی از کمبود آهن دارید که به مکمل‌های آهن پاسخ نمی‌دهد، ممکن است نیاز به تزریق درون وریدی آهن داشته باشید.
روش‌های طبیعی برای درمان کم خونی در بارداری
گوشت قرمز
بسیاری از مردم نمی‌خواهند این را بشنوند، اما گوشت قرمز یکی از بزرگترین و در دسترس‌ترین منابع آهن است. گوشت جگر حاوی 1،4 میلی گرم آهن در هر اونس و گوشت گاو شامل 6 میلی گرم آهن در هر اونس است. حتی اگر اسفناج خام دارای 0.8 میلی گرم آهن در هر اونس باشد، که غیرممکن است، کمتر جذب می‌شود. اسفناج همچنین حاوی پلی فنل‌ها است که جذب آهن را حتی کمتر می‌کند. و باعث تعجب شما خواهد شد که 1 اونس گوشت گاو تنها به اندازه یک قوطی کبریت کوچک (3 × 5 اینچ) است در حالی که اندازه یک اونس اسفناج حدود 1 فنجان کامل است. به یاد داشته باشید که گوشت گاو بهتر جذب می‌شود، و در نتیجه نیاز به مصرف حجم زیادی مواد غذایی گیاهی نخواهید داشت.
قرص جگر
زیست فراهمی آهن در گوشت کبد گاو و مرغ بسیار زیاد است، اما طعم و مزه آن کمی ناخوشایند است. تکه‌های یخ زده جگر گزینه خوبی برای کسانی است که نمی‌خواهند گوشت زیادی بخورند و دچار حساسیت و ویار غذایی هستند. برای ساخت قرص‌های جگر، جگر یخ زده را کمی سرد کنید و قبل از منجمد کردن دوباره، آن را به اندازه قطعات کوچک قرص در بیاورید. این تکه‌ها را می‌توان قورت داد یا با استفاده از یک مخلوط کن آنها را نرم کرد. این دستورالعمل برای تهیه “دانه‌های گلوله‌ای” جگر است اگر شما قادر به خوردن قرص‌های جگر نیستید. اطمینان حاصل کنید جگری که مصرف می‌کنید که از حداقل 14 روز قبل فریز شده است و از یک مکان معتبر تهیه شده است، تا احتمال حضور پاتوژن‌ها کم شود. اگر احساس خوبی نمی‌کنید، به جای خوردن جگر، می‌توانید مغز بخورید.
ملاس
ملاس نه تنها دارای آهن زیادی است، بلکه سرشار از منیزیم، پتاسیم و B6 نیز هست. به همین دلیل است که به آن عطر و طعم شیرینی زنجفیلی می‌دهد. ملاس طعم فوق العاده‌ای دارد. و اگر از این ماده به قهوه استفاده کنید، علاوه بر اجتناب از کافئین، آهن بیشتری دریافت می‌کنید.
ویتامین C
ویتامین C جذب آهن از منابع گیاهی را افزایش می‌دهد، بنابراین ترکیبی از فلفل سبز یا پرتقال را در وعده‌های غذایی خود استفاده کنید. با این حال، تاثیر زیادی بر منابع آهن حیوانی ندارد. شما می‌توانید ویتامین C را از مکمل‌های ویتامینی دریافت کنید یا یک قاشق چای خوری پودر کامو به آب اضافه کنید. شما حتی می‌توانید مقداری پودر اسفناج و ویتامین C را به اسموتی صبحانه خود بیافزایید تا میزان جذب بیشتری شود.
مصرف مکمل برای درمان کم خونی بارداری
اگر غذاهای حیوانی را مصرف نکنید، در معرض خطر کمبود آهن هستید، بخصوص در هنگام بارداری. گیاهخواران می‌توانند از محصولات مگا فود که برای کم خونی در دوران بارداری می‌باشند، استفاده کنند. سایر افراد، که کم خونی ملایمی دارند، می‌توانند از قرص‌های جگر استفاده کنند که دارای تعادل خوبی از آهن، روی، مس و ویتامین B است.
گیاهان مناسب برای درمان کم خونی در بارداری
شما می‌توانید مقادیر مساوی گزنه، یونجه، برگ قاصدک و علف لیمو را بریده، خشک و مخلوط کرده و برای درمان کم خونی مصرف کنید. این ترکیب همچنین باعث افزایش جذب آهن می‌شود.
- یک سوم یک لیوان شیشه را پر از این گیاهان کنید و بخش باقی مانده را با سرکه پر کنید.
- درب آن را محکم ببندید و هر روز آن را تکان دهید. و تا سه هفته بعد درب آن را باز نکنید.
- قبل از هر وعده غذایی می‌توانید 60 قطره از آن را برای کمک به جذب آهن مصرف کنید.