دیابت چیست؟
دیابت نوعی بیماری متابولیکی است که با سطح قند خون بالا (گلوکز) همراه است که به دنبال نقص در ترشح انسولین یا عملکرد آن یا هر دو ایجاد می‌شود. سطح بالای گلوکز خون (هیپرگلیسمی) می‌تواند منجر به مشکلات جدی در سلامت شود. در واقع انسولین هورمونی است که از غدد پانکراس که واقع در پشت و زیر معده است ترشح می‌شود. پانکراس انسولین را به جریان خون منتقل می‌کند. انسولین در گردش باعث می‌شود، که قند وارد سلول‌های بدن شده و مقدار قند موجود در خون را کاهش می‌دهد. همانطور که میزان قند خون شما کاهش می‌یابد، ترشح انسولین از پانکراس نیز کم می‌شود. از طرفی دیگر گلوکز – قند خون- برای سلامت شما حیاتی است، در واقع گلوکزماده مغذی ضروری است که انرژی لازم برای عملکرد مناسب سلول‌های بدن را فراهم می‌کند. گلوکز همچنین منبع اصلی سوخت مغز شما نیز است. گلوکز از دو منبع اصلی غذا و کبد شما تامین می‌شود. ذخایر کبد شما نیز گلوکز را تولید می‌کند. هنگامی که سطح گلوکزخون شما کم است، مانند زمانی که شما غذایی نخورده اید، کبد گلیکوژن ذخیره شده را به گلوکز تجزیه می‌کند تا سطح گلوکز خون را در حد نرمال نگه دارد.
دیابت نوعی بیماری متابولیکی است که با سطح قند خون بالا (گلوکز) همراه است که به دنبال نقص در ترشح انسولین یا عملکرد آن یا هر دو ایجاد می‌شود. سطح بالای گلوکز خون (هیپرگلیسمی) می‌تواند منجر به مشکلات جدی در سلامت شود.
هنگامی که قند خون افزایش می‌یابد (به عنوان مثال، پس از غذا خوردن)، انسولین از پانکراس آزاد می‌شود تا سطح گلوکز را با انتقال به سلول‌های بدن کاهش دهد. در بیماران مبتلا به دیابت، عدم تولید کافی یا عدم پاسخ به انسولین موجب هیپرگلیسمی می‌شود. دیابت یک بیماری مزمن است، بدین معنی که اگر چه می‌توان آن را کنترل کرد، اما تمام عمربا فرد همراه است.
دیابت می‌تواند عوارض خطرناکی، از جمله سکته مغزی و بیماری‌های قلبی را در فرد افزایش دهد. انواع مختلف دیابت می‌تواند رخ دهد و کنترل و درمان آن بستگی به نوع دیابت دارد.
دیابت مزمن و طولانی مدت شامل دیابت نوع ۱ و دیابت نوع ۲ است. شرایط بالقوه برگشت پذیر دیابت نیز شامل مرحله پیش دیابتی (زمانی که سطح قند خون شما بالاتر از حد طبیعی است، اما به اندازه کافی بالا نبوده و به عنوان دیابت محسوب نمی‌شود) و دیابت بارداری (که در دوران بارداری رخ می‌دهد اما بعد از تولد نوزاد ممکن است از بین برود) است.
علائم دیابت چیست؟
علائم دیابت بسته به میزان افزایش سطح قند خون شما متفاوت است. بعضی از افراد، به ویژه افرادی که مبتلا به دیابت نوع ۲ هستند یا در مرحله پیش دیابتی هستند، ممکن است از ابتدا علائم را تجربه نکنند. اما در دیابت نوع ۱، علائم به سرعت بروز می‌کند و شدیدتر است.
برخی از علائم دیابت نوع ۱ و ۲ عبارتند از:
- مشکلات پوستی
- تشنگی بیش از حد
- تکرر ادرار
- گرسنگی شدید
- افزایش اشتها
- تهوع و استفراغ
- کاهش وزن ناخواسته
- حضور کتون در ادرار (کتون یک محصول جانبی از تجزیه عضلات و چربی است که هنگام نبود انسولین به اندازه کافی در بدن تولید می‌شود)
- خستگی
- تحریک پذیری
- تاری دید
- زخم‌هایی که دیر بهبود می‌یابند
- عفونت‌های مکرر، مانند عفونت‌های لثه یا پوست و عفونت واژن و مثانه
- سوزن سوزن شدن یا بی حسی در پاها یا انگشتان
- همچنین سطوح بالای قند خون می‌تواند منجر به بی حال و در نهایت اغماء فرد شود.
دیابت نوع ۱ می‌تواند در هر سنی ایجاد شود، هرچند که اغلب در دوران کودکی یا نوجوانی ظاهر می‌شود. دیابت نوع ۲ که نوع شایع‌تر دیابت است می‌تواند در هر سنی ایجاد شود، هر چند که در افراد بالای ۴۰ سال رایج‌تر است.
دلایل دیابت چیست؟
دلایل دیابت نوع ۱:
این نوع دیابت که به عنوان دیابت نوجوان نیز شناخته می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که بدن نتواند انسولین را تولید کند. در بیماری‌های خودایمنی مانند دیابت نوع ۱، سیستم ایمنی به اشتباه آنتی بادی‌ها و سلول‌های التهابی تولید می‌کند که سبب آسیب رساندن به بافت بدن انسان می‌شوند. در افراد مبتلا به دیابت نوع ۱، سلول‌های بتای پانکراس، که مسئول تولید انسولین هستند، توسط سیستم ایمنی ناخواسته مورد حمله قرار می‌گیرند و تخریب می‌شوند. این امر باعث می‌شود که سطح انسولین خون شما کم شود یا اینکه انسولین تولید نشود. همچنین قرار گرفتن در معرض برخی از عفونت‌های ویروسی (اوریون و ویروس Coxsackie) یا دیگر سموم محیطی ممکن است باعث پاسخ‌های غیرطبیعی آنتی بادی شود که موجب آسیب به سلول‌های پانکراس تولید کننده انسولین شود. برخی از آنتی بادی‌هایی که در دیابت نوع ۱ دیده می‌شوند شامل آنتی بادی‌های ضد سلولی، آنتی بادی ضد انسولین و آنتی بادی‌های ضد کلوتامین دکربوکسیلاز می‌باشند. بنابراین به نظر می‌رسد که دیابت نوع ۱ به دنبال ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی ایجاد می‌شود. همچنین دیده شده که اضافه وزن در دیابت نوع ۱ یک تاثیری ندارد. دیابت نوع I را دیابت وابسته به انسولین نیز می‌گویند به این معنی که فرد باید روزانه انسولین مصنوعی را دریافت کند تا زنده بماند.
دلایل پیش دیابت و دیابت نوع ۲:
در مرحله پیش دیابتی (که می‌تواند به دیابت نوع ۲ منجر شود) و در دیابت نوع ۲، سلول‌های شما به اثر انسولین مقاوم می‌شوند در واقع بر خلاف دیابت نوع ۱ در حالی که غده پانکراس هنوز انسولین را تولید می‌کند، سلول‌های بدن به طور موثری به آن پاسخ نمی‌دهند و به جای انتقال گلوکز به سلول‌هایی که به انرژی نیاز دارند، گلوکز در جریان خون شما باقی می‌ماند. ضمنا دلیل این نوع دیابت نیز ناشناخته است، هرچند اعتقاد بر این است که عوامل ژنتیکی و محیطی نیز در ایجاد دیابت نوع ۲ نقش دارند. داشتن اضافه وزن به شدت با پیشرفت دیابت نوع ۲ ارتباط دارد، با این حال همه افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ دارای اضافه وزن نیستند.
دلایل دیابت حاملگی:
این نوع از دیابت در دوران بارداری ایجاد می‌شود. در واقع در طول بارداری، جفت هورمون‌هایی را تولید می‌کند تا بارداری را حفظ کند. این هورمون‌ها سلول‌های شما را به انسولین مقاوم‌تر می‌کنند. به طور معمول، پانکراس با تولید انسولین بیشتر به اندازه کافی برای غلبه بر این مقاومت پاسخ می‌دهد. اما گاهی اوقات پانکراس نمی‌تواند این کار را بدرستی انجام دهد. در این حالت گلوکز بسیار کمی به سلول‌های شما منتقل می‌شود و سطح آن در خون زیاد می‌شود و منجر به دیابت حاملگی می‌شود.
دیابت حاملگی تنها در برخی از زنان باردار دیده می‌شود و معمولا پس از زایمان برطرف می‌شود.
عوامل خطر
عوامل خطر ابتلا به دیابت به نوع دیابت بستگی دارد.
عوامل خطر برای دیابت نوع ۱
اگر چه علت دقیق دیابت نوع ۱ ناشناخته است، اما عوامل خطر این بیماری عبارتند از:
سابقه خانوادگی: اگر والدین یا خواهر و برادر شما دارای دیابت نوع ۱ باشند خطر ابتلا در شما نیز افزایش می‌یابد.
فاکتورهای محیطی: شرایطی مانند قرار گرفتن در معرض بیماری ویروسی ممکن است در دیابت نوع ۱ نقش داشته باشد.
بیماری‌های پانکراس
حضور پروتئین‌های سیستم ایمنی بدن (آنتی بادی ها): گاهی اوقات اعضای خانواده افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ برای حضور آنتی بادی‌های دیابتی آزمایش می‌شوند. اگر این آنتی بادی‌ها را دارید، احتمال ابتلا به دیابت نوع ۱ در شما افزایش می‌یابد.اما همه کسانی که این آنتی بادی‌ها را دارند لزوما مبتلا به دیابت نمی‌شوند.
جغرافیا: بعضی از کشورها مانند فنلاند و سوئد میزان بالای دیابت نوع ۱ را دارند.
عوامل خطر ابتلا به مرحله پیش دیابتی و دیابت نوع ۲
عوامل افزایش خطر ابتلا در دیابت نوع ۲ شامل موارد زیر است:
چاقی یا اضافه وزن: بافت چربی اضافی در بدن شما باعث می‌شود که سلول‌ها به انسولین مقاوم شوند.
یکی از عوامل خطر در ایجاد دیابت نوع ۲، مصرف بی‌رویه شکر است.
عدم فعالیت: هر چه فعالیت شما کمتر باشد خطر ابتلا به دیابت در شما افزایش می‌یابد. فعالیت بدنی به شما کمک می‌کند تا وزن خود را کنترل کنید، از گلوکز به عنوان انرژی استفاده می‌کند و سلول‌های شما را نسبت به انسولین حساسیتتر می‌کند.
سابقه‌ی خانوادگی: اگر یکی از والدین یا خواهر و برادر شما دارای دیابت نوع ۲ باشد خطر ابتلا به آن نیز در شما افزایش می‌یابد.
نژاد: اگر چه علت آن معلوم نیست اما مردم نژادهای خاص (از جمله سیاه پوست، اسپانیایی، سرخپوستان آمریکایی و آسیایی آمریکایی) در معرض خطر بیشتری هستند.
افزایش سن: با افزایش سن خطرابتلا به دیابت نوع ۲ نیز افزایش می‌یابد. ممکن است به این دلیل باشد که با افزایش سن تمایل فرد به فعالیت و ورزش کمترشده، توده عضلانی کم شده و افزایش وزن رخ می‌دهد. با این حال دیابت نوع ۲ نیز در میان کودکان، نوجوانان و بزرگسالان جوان نیز در حال افزایش است.
سابقه ابتلا به دیابت بارداری: اگر هنگام بارداری مبتلا به دیابت شده اید، احتمال ابتلا به مرحله پیش دیابتی و دیابت نوع ۲ در شما افزایش می‌یابد. همچنین اگر کودکی با وزن بیش از۴ کیلوگرم دارید، در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ هستید.
سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCO): زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک (بیماری رایجی که با دوره‌های نامنظم قاعدگی، رشد بیش از حد مو و چاقی همراه است) نیز در معرض خطر ابتلا به دیابت هستند.
فشار خون بالا : فشار خون بالای ۱۴۰/۹۰ میلی‌متر جیوه (mmHg) با افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ ارتباط دارد.
سطح غیر طبیعی کلسترول و تری گلیسرید: اگر میزان سطح چربی لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) یا چربی خوب پایینی دارید، خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ در شما بالاتر است. تری گلیسرید نوع دیگری از چربی موجود در خون است. افرادی که سطح بالای تری گلیسیرید دارند خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ در آنها بالاتر است.
عوامل خطر برای دیابت حاملگی
هر زن بارداری می‌تواند مبتلا به دیابت بارداری شود، اما برخی از زنان در معرض خطر بیشتری نسبت به دیگران هستند. عوامل خطر برای دیابت حاملگی عبارتند از:
سن: زنان بالای ۲۵ سال در معرض خطر بیشتری قرار دارند.
سابقه خانوادگی یا شخصی: اگر در مرحله پیش دیابت قرار دارید یا یکی از اعضای خانواده، مانند یک والد یا خواهر یا برادر، دارای دیابت نوع ۲ باشد، خطرابتلا به دیابت نیز دز شما افزایش می‌یابد. همچنین اگر در دوران بارداری قبلی دچار دیابت بارداری شده اید، یا صاحب کودک بسیار بزرگ شده اید یا اینکه جنین زنده به دنیا آورده اید خطر بیشتری برای ابتلا به دیابت خواهید داشت.
وزن: داشتن اضافه وزن قبل از بارداری خطر ابتلا به دیابت بارداری را در فرد افزایش می‌دهد.
نژاد: بنابر دلایلی نا مشخص، زنان سیاه، اسپانیایی، آمریکایی هندی یا آسیایی بیشتر از سایر افراد مستعد ابتلا به دیابت بارداری هستند.
عوارض جانبی دیابت چیست؟
عوارض طولانی مدت دیابت به تدریج افزایش می‌یابد. هرچه که دیابت شما طولانی‌تر باشد و کمتر تحت کنترل باشد خطر ایجاد عوارض در آن افزایش می‌یابد. در نهایت، عوارض دیابت ممکن است نا توان کننده یا حتی تهدید کننده زندگی باشد. عوارض احتمالی عبارتند از:
بیماری‌های دهان و لثه
بیماری قلب و عروقی: دیابت به طور چشمگیری خطر ابتلا به انواع مشکلات قلبی عروقی را افزایش می‌دهد، از جمله بیماری عروق کرونرهمراه با درد قفسه سینه (آنژین)، حمله قلبی، سکته مغزی وتنگی شریان‌ها (آترواسکلروز). اگر مبتلا به دیابت هستید، احتمال ابتلا به بیماری قلبی یا سکته مغزی در شما بیشتر است.
آسیب عصبی (نوروپاتی): قند خون اضافی می‌تواند موجب آسیب به دیواره‌های رگ‌های خونی کوچک (مویرگ ها) که اعصاب شما را به خصوص در پاهای تغذیه می‌کنند شود. به دنبال آن باعث سوزن سوزن شدن، بی حسی، سوزش یا درد شود که معمولا در انگشتان دست و پا شروع می‌شود و به تدریج گسترش می‌یابد. در این شرایط اگر تحت درمان قرار نگیرید تمام حس اندام‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد و آن را از دست بدهید. همچنین آسیب به اعصاب مربوط به هضم می‌تواند موجب تهوع، استفراغ، اسهال یا یبوست شود. برای مردان ممکن است منجر به اختلال در نعوظ شود.
آسیب کلیه (نفروپاتی): کلیه‌ها حاوی میلیون‌ها عدد رگ خونی کوچک (گلومرولی) هستند که خون شما را از مواد زائد تصفیه می‌کنند. دیابت می‌تواند به این سیستم تصفیه خونی ظریف آسیب برساند. آسیب شدید می‌تواند منجر به نارسایی کلیه یا بیماری برگشت ناپذیر کلیه شود که ممکن است نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه داشته باشید.
آسیب چشم (رتینوپاتی): دیابت می‌تواند به عروق خونی شبکیه (رتینوپاتی دیابتی) آسیب برساند، که به طور بالقوه منجر به نابینایی می‌شود. دیابت همچنین خطر بیماری‌های جدی چشمی مانند آب مروارید و گلوکوم را افزایش می‌دهد.
آسیب به پاها (پای دیابتی): آسیب عصبی در پا و یا جریان خون کم به پاها، خطر عوارض مختلف پا را افزایش می‌دهد. زخم‌ها وتاول‌های درمان نشده می‌تواند منجر به عفونت‌های جدی شده که اغلب به ندرت بهبود می‌یابد. در نهایت این عفونت‌ها منجر به قطع انگشت، پا یا قطع اندام می‌شود.
مشکلات پوستی: دیابت ممکن است شما را بیشتر در معرض مشکلات پوستی، از جمله عفونت‌های باکتریایی و قارچی قرار دهد.
اختلال در شنوایی: مشکلات شنوایی در افراد مبتلا به دیابت شایع‌تر است.
بیماری آلزایمر: دیابت نوع ۲ ممکن است خطر ابتلا به زوال عقل مانند بیماری آلزایمررا افزایش دهد. هر چه کنترل قند خون شما ضعیف‌تر باشد، خطر ابتلا به آلزایمر نیز در شما افزایش می‌یابد.
افسردگی: علائم افسردگی در افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ و نوع ۲ شایع است. افسردگی می‌تواند بر روی مدیریت دیابت تأثیر بگذارد.
عوارض دیابت حاملگی
اکثر زنان مبتلا به دیابت بارداری صاحب نوزادی سالم می‌شوند. با این حال، سطح قند خون بدون کنترل یا خوب کنترل نشده می‌تواند برای شما و نوزادتان مشکلاتی ایجاد کند.
عوارضی در کودک شما ممکن است به علت دیابت حاملگی رخ دهد، از جمله:
رشد بیش از حد: گلوکز اضافی می‌تواند از جفت عبور کند، و باعث شود که لوزالمعده کودک شما انسولین بیشتری تولید کند. و به دنبال آن کودک شما بیش از حد بزرگ شود که در اصطلاح به آن ماکروزومی می‌گویند. نوزادان بسیار بزرگ به احتمال زیاد نیاز سزارین دارند.
قند خون پایین: گاهی اوقات نوزادان مادران مبتلا به دیابت حاملگی قند خون پایین (هیپوگلیسمی) را بلافاصله پس از تولد تجربه می‌کنند، زیرا تولید انسولین در آنها بالا است. تغذیه سریع و گاهی اوقات گلوکز داخل وریدی می‌تواند سطح قند خون کودک را به حالت طبیعی بازگرداند.
مادران دیابتی: همچنین نوزادان مادرانی که دارای دیابت بارداری هستند، در معرض خطر ابتلا به چاقی و دیابت نوع ۲ قرار دارند.
مرگ: دیابت بارداری بدون درمان ممکن است به مرگ کودک، قبل یا بعد از زایمان منجر شود.
عوارض دیابت بارداری در مادر نیز می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
پره اکلامپسی (مسمومیت حاملگی): این وضعیت با فشار خون بالا، پروتئین بیش از حد در ادرار و تورم در ساق پا یا پشت پاها مشخص می‌شود. پره اکلامپسی می‌تواند عوارض جدی یا حتی تهدید کننده حیات را برای مادر و نوزاد به دنبال داشته باشد.
ابتلا به دیابت در بارداری‌های بعدی: هنگامی که در یک بارداری تان دچار دیابت باشید، احتمال این که در بارداری‌های بعدی نیز مبتلا شوید بسیار زیاد است. شما همچنین با افزایش سن بیشتراز سایر مادران مستعد ابتلا به دیابت (معمولا دیابت نوع ۲) هستید.
عوارض مرحله پیش دیابت (پره دیابتیک) چیست؟
فردی که در مرحله پره دیابتیک قرار دارد اگر توصیه‌های پزشک خود را رعایت نکنند ممکن است به دیابت نوع ۲ مبتلا شوند.
پیشگیری از دیابت
از دیابت نوع ۱ نمی‌توان پیشگیری کرد. با این حال، انتخاب یک شیوه زندگی سالم می‌تواند از دیابت نوع ۲ و دیابت بارداری و همچنین کسانی که در مرحله پره دیابت هستند پیشگیری کند:
تغذیه‌ی سالم: غذاهایی با چربی و کالری کم و فیبر بیشتررا انتخاب کنید. سعی کنید که بیشتر میوه‌ها، سبزیجات و غلات را مصرف کنید.
فعالیت فیزیکی بیشتر: سعی کنید ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی متوسط در روز داشته باشید. روزانه پیاده روی تند داشته باشید، دوچرخه سواری کنید. همچنین اگر نمیتوانید در یک تمرین بلند تمرکز کنید، آن را به جلسات کوچکتر در طول روزتقسیم کنید.
کاهش وزن: با این حال سعی نکنید در دوران بارداری وزن خود را کم کنید. در مورد چگونگی افزایش وزن در طول حاملگی نیز با پزشک خود صحبت کنید.برای حفظ وزن خود در محدوده سالم، بر تغییرات دائمی درغذا خوردن و عادت‌های ورزشی خود تمرکز کنید. انگیزه خود را با یاد آوردن مزایای از دست دادن وزن، مانند داشتن قلبی سالمتر، انرژی بیشتری و اعتماد به نفس بیشتر افزایش دهید.
دارو درمانی: گاهی اوقات دارو نیز گزینه ای برای پیشگیری از دیابت محسوب می‌شود. داروهای خوراکی دیابت مانند متفورمین ممکن است خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را کاهش دهند اما انتخاب شیوه زندگی سالم ضروری است. قند خون خود را حداقل یک بار در سال بررسی کنید تا مطمئن شوید که به دیابت نوع ۲ مبتلا نشده اید.
تشخیص دیابت
علائم دیابت نوع ۱ اغلب ناگهان ظاهر می‌شوند و اغلب به دلیل چک کردن سطح قند خون شناسایی می‌شود. اما از آنجایی که علایم سایر انواع دیابت و پیش دیابت بیشتربه صورت تدریجی ظاهر می‌شوند. بهتر است که افراد از نظر دیابت غربالگری شوند. همچنین گفته می‌شود که افراد زیر در معرض خطر ابتلا به دیابت قرار دارند:
شاخص توده بدنی بالای ۲۵ سال هستند (BMI>25): بدون در نظر گرفتن سن، افراد دارای عوامل خطر دیگر مانند فشار خون بالا، میزان کلسترول غیرطبیعی، شیوه زندگی بی تحرک، سابقه سندرم تخمدان پلی کیستیک یا بیماری قلبی و داشتن سابقه خانوادگی دیابت.
افراد با سن بالاتر از ۴۵ سال: توصیه می‌شود ابتدا غربالگری قند خون در افراد بالای ۴۵ سال انجام شود سپس اگر نتایج طبیعی باشد، بعد از آن هر سه سال بررسی می‌شود.
هر زنی که دیابت حاملگی داشته است، توصیه می‌شود که هر سه سال یک بار از نظر دیابت غربالگری شود.
هر فردی که در مرحله پیش دیابتی است توصیه می‌شود هر ساله از نظر سطح قند خون بررسی شود.
تست‌های دیابت نوع ۱ و ۲ و پیش دیابت
تست هموگلوبین A1C: این آزمایش خون که نیاز به ناشتا بودن ندارد، میانگین قند خون شما را برای دو تا سه ماه گذشته نشان می‌دهد. با این آزمایش میزان درصد قند خون مرتبط با هموگلوبین (پروتئین حمل کننده اکسیژن را در گلبول‌های قرمز) اندازه گیری می‌کند. سطح هموگلوبین A1C بالاتر از ۶.۵ (طی دو آزمایش جداگانه) نشان می‌دهد که شما دیابت دارید. همچنین اگر سطح هموگلوبین A1C بین ۵.۷ تا ۶.۴ باشد بدین معنی است که در مرحله پیش دیابتی قرار دارید. و لگر سطح هموگلوبین A1C کمتر از ۵.۷ باشد طبیعی است.
تست قند خون تصادفی: در این آزمایش یک نمونه خون به صورت تصادفی و بدون در نظر گرفتن زمان آخرین وعده غذایی از شما گرفته می‌شود. اگر سطح قند خون شما ۲۰۰ میلی گرم در دسی لیتر یا بیشتر باشد نشان دهنده ای این است که مبتلا به دیابت هستید.
تست قندخون ناشتا: در این آزمایش نمونه خون در صبح و به صورت ناشتا از شما گرفته می‌شود. سطح قند خون ناشتا کمتر از ۱۰۰ میلی گرم در دسی لیتر طبیعی است. میزان قند خون ناشتا از ۱۰۰ تا ۱۲۵ میلی گرم در دسی لیتر نشان دهنده مرحله پیش دیابتی یا اختلال گلوکز ناشتا است. همچنین اگر میزان قند خون شما ۱۲۶ میلی گرم در دسی لیتر یا بالاتر (طی دو آزمایش جداگانه) باشد، بدین معنی است که مبتلا به دیابت هستید.
تست تحمل گلوکز خوراکی: برای انجام این آزمایش، ابتدا سطح قند خون ناشتای شما اندازه گیری می‌شود. سپس یک مایع شیرین را می‌نوشید و سطح قند خون دو ساعت بعد اندازه گیری می‌شود. سطح قند خون کمتر از ۱۴۰میلی گرم بر دسی لیتر طبیعی است. اما قند خون بیش از ۲۰۰ میلی گرم در دسی لیتر بعد از دو ساعت نشان دهنده دیابت است. همچنین قند خون بین ۱۴۰ تا ۱۹۹ میلی گرم در دسی لیتر بدین معنی است که در مرحله پیش دیابتی هستید.
آزمایش ادرار: اگر پزشک مشکوک به دیابت نوع ۱ باشد، آزمایش ادراررا به شما توصیه خواهد کرد تا وجود کتون را در ادرار بررسی کند. در واقع هنگامی که انسولین به اندازه کافی برای استفاده از گلوکز موجود نباشد بدن بافت ماهیچه و بافت چربی را برای تولید انرژی مصرف می‌کندو کتون تولید می‌شود. پزشک شما همچنین ممکن است آزمایش دیگری را انجام دهد تا ببیند آیا سلول‌های سیستم ایمنی بدن شما در معرض دیابت نوع ۱ آنتی بادی تولید کرده است یا نه.
آزمایشات برای دیابت حاملگی
پزشک شما عوامل خطر ابتلا به دیابت بارداری را در اوایل بارداری ارزیابی خواهد کرد که شامل موارد زیر است:
قند خون: اگر شما در معرض خطر ابتلا به دیابت حاملگی هستید (مثلا اگر در ابتدای بارداری چاق هستید یا اینکه در دوران بارداری قبلی مبتلا به دیابت بارداری بوده اید یا سابقه خانوادگی دیابت دارید) پزشک شما ممکن است برای اولین بار در دوران بارداری قند خون شما را آزمایش کند.
اگر در معرض خطر متوسط ابتلا به دیابت بارداری هستید، احتمالا در طول سه ماهه دوم به طور معمول بین ۲۴ تا ۲۸ هفته بارداری، یک آزمایش غربالگری برای دیابت بارداری باید انجام دهید.
پزشک شما ممکن است از تست‌های زیر برای غربالگری دیابت در دوران بارداری استفاده کند:
تست اولیه چالش گلوکز: در این آزمایش شما محلول حاوی گلوکز، را خورده یک ساعت بعد سطح قند خون تان چک می‌شود. سطح قند خون زیر ۱۴۰ میلی گرم در دسی لیتر معمولا در آزمایش چالش گلوکز طبیعی است و فرد مبتلا به دیابت نمی‌باشد. اما اگر سطح قند خون شما بالاتر از حد طبیعی باشد، به این معنی است که شما در معرض خطر ابتلا به دیابت بارداری هستید. در این حالت پزشک شما یک آزمایش پیگیری برای تعیین اینکه آیا دیابت بارداری دارید یا نه را به شما توصیه می‌کند.
تست تحمل گلوکز: برای انجام این تست از شما خواسته می‌شود تا سراسر شب را چیزی نخورید و سطح قند خون ناشتای خود را صبح اندازه گیری کنید. سپس یک محلول حاوی گلوکز (را که حاوی غلظت بالایی از گلوکز است) را خورده و سطح قند خون شما هریک ساعت به مدت سه ساعت بررسی خواهد شد.
اگر حداقل دو نوبت قند خون بالاتر از مقادیر طبیعی باشد، شما مبتلا به دیابت حاملگی هستید.
درمان دیابت چیست؟
با توجه به نوع دیابت شما، بررسی قند خون، انسولین و داروهای خوراکی ممکن است در درمان شما نقش داشته باشد. رعایت یک رژیم غذایی سالم، حفظ وزن سالم و شرکت در فعالیت‌های منظم نیز عوامل مهمی در مدیریت دیابت است.
بخش مهمی از مدیریت دیابت (و همچنین سلامت کلی شما) حفظ وزن ایده ال از طریق رژیم غذایی سالم و برنامه ورزشی است:
تغذیه سالم: بر خلاف تصور عوام، هیچ رژیم غذایی خاص دیابت وجود ندارد. سعی کنید بیشتر میوه‌ها، سبزیجات، پروتئین و غلات (مواد غذایی که دارای مواد مغذی و فیبر زیاد و چربی و کالری کم هستند) را مصرف کنید و مصرف چربی‌های اشباع شده، کربوهیدرات‌ها و شیرینی‌ها را کاهش دهید. همچنین از مصرف بیش از حد الکل نیز اجتناب کنید. در واقع، این بهترین برنامه غذا برای تمام افراد خانواده است. یک متخصص تغذیه می‌تواند به شما در تنظیم یک برنامه غذایی سالم و مناسب کمک کند.
فعالیت بدنی: هر کس به ورزش منظم هوازی نیاز دارد و افرادی که دیابت دارند، مستثنی نیستند. تمرینات ورزش با انتقال قند موجود در خون به سلول‌های بدن، که از آن برای انرژی استفاده می‌شود، موجب کاهش سطح قند خون می‌شود. ورزش همچنین حساسیت سلول‌ها ر به انسولین افزایش می‌دهد، بدین معنی است که بدن شما نیاز به انسولین کمتر برای حمل گلوکز به سلول‌های خود دارد. برای انجام تمرینات ورزشی با پزشک خود مشورت کنید. سپس فعالیتهایی را که از آن لذت می‌برید، از قبیل پیاده روی، شنا یا دوچرخه سواری را انتخاب کنید. مهمترین چیز این است که فعالیت بدنی بخشی از فعالیت روزمره شما باشد. سعی کنید روزانه حداقل ۳۰ دقیقه به صورت مداوم یا سه بار در روز هر بار به مدت ۱۰ دقیقه ورزش کنید. یا اینکه سعی کنید در بیشتر روز‌های هفته تمرین هوازی را انجام دهید.
درمان دیابت نوع ۱ و نوع ۲
درمان دیابت نوع ۱ شامل تزریق انسولین یا استفاده از پمپ انسولین، چک قند خون و شمارش کربوهیدرات است. درمان دیابت نوع ۲ عمدتا شامل تغییرات شیوه زندگی، نظارت بر قند خون همراه با داروهای دیابت، انسولین یا هر دو است.
چک کردن قند خون: بسته به برنامه درمان شما، به ویژه اگر در حال مصرف انسولین هستید ممکن است نیاز باشد قند خون خود را چهار بار در روز و یا بیشتر، چک کنید. چک دقیق قند خون تنها راهی است که می‌توان اطمینان حاصل کرد که سطح قند خون شما در محدوده طبیعی باقی می‌ماند. افرادی که مبتلا به دیابت نوع ۲ هستند و انسولین مصرف نمی‌کنند، معمولا قند خون خود را بسیار کمتر چک می‌کنند. با کمک تیم درمان دیابت، شما خواهید آموخت که سطح قند خون شما در پاسخ به غذایی که می‌خورید، فعالیت بدنی، داروها، بیماری، الکل، استرس و در زنان به دنبال نوسانات هورمونی چگونه تغییر خواهد کرد. علاوه بر چک روزانه قند خون، پزشک شما به طور منظم آزمایش هموگلوبین A1C را برای اندازه گیری میانگین قند خون دو تا سه ماه گذشته به شما توصیه می‌کند. در مقایسه با چک مکرر قند خون روزانه، به طور کلی آزمایش هموگلوبین A1C چگونگی کنترل و درمان دیابت را بهتر می‌تواند به ما نشان دهد. همچنین سطح بالای هموگلوبین A1C نشان دهنده آن است که نیاز به تغییر در داروهای خوراکی، رژیم انسولین یا برنامه غذایی‌تان دارید.
یک دستگاه اندازه‌گیری قند خانگی
انسولین: افرادی که دیابت نوع ۱ دارند، برای زنده ماندن نیاز به درمان انسولین دارند. همچنین برخی از افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ یا دیابت حاملگی نیز نیاز به درمان انسولین دارند. بسیاری از انواع انسولین در دسترس هستند، از جمله انسولین سریع الاثر، انسولین طولانی اثر و متوسط الاثر. بسته به نیازهای شما، پزشک ممکن است ترکیبی از انواع انسولین را برای استفاده در طول روز و شب تجویز کند. انسولین نمی‌تواند به صورت خوراکی مصرف شوند زیرا آنزیم‌های معده با عملکرد انسولین تداخل دارند. اغلب انسولین با استفاده از سوزن و سرنگ و یا یک قلم انسولین تزریق می‌شود. پمپ انسولین نیز ممکن است یک گزینه باشد.
داروهای خوراکی: گاهی اوقات داروهای خوراکی یا تزریقی دیگر نیز تجویز می‌شوند. برخی از داروهای دیابت پانکراس را برای تولید و ترشح انسولین بیشتر تحریک می‌کنند. داروهای دیگر تولید و انتشار گلوکز را از کبد مهار می‌کنند، به این معنی که شما به انسولین کمتری برای انتقال گلوکزبه داخل سلول‌های خود نیاز دارید. با این حال داروهای دیگرعملکرد برخی از آنزیم‌های معده یا روده را که باعث شکستن کربوهیدرات‌ها می‌شوند را مختل می‌کنند یا بافت‌های بدن را به انسولین حساس‌تر می‌کنند. متفورمین معمولا جزء داروهای تجویزی برای دیابت نوع ۲ است. متفورمین باعث کاهش قند خون، عملکرد موثر انسولین و همچنین کاهش وزن فرد می‌شود.
پیوند: در برخی از افرادی که دیابت نوع ۱ دارند، پیوند پانکراس ممکن است یک گزینه برای درمان باشد. با پیوند موفق آمیز پانکراس دیگر نیاز به درمان انسولین ندارید. اما پیوند همیشه موفق نیست و این روش‌ها خطرات جدی را به دنبال دارد. به عنوان مثال برای جلوگیری از رد پیوند نیاز به استفاده از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی دارید. این داروها نیز می‌توانند عوارض جانبی جدی داشته باشند، به همین دلیل پیوند معمولا برای افرادی که دیابت شان را نمی‌توانند کنترل کنند، یا کسانی که نیاز به پیوند کلیه دارند، انجام می‌شود.
جراحی باریاتریک: گرچه این درمان مختص دیابت نوع ۲ نمی‌باشد اما افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ که چاق هستند و شاخص توده بدنی بالاتر از ۳۵ دارند می‌توانند از این نوع جراحی کمک بگیرند. افرادی که جراحی بای پس معده انجام می‌دهند، سطح قند خون آنها بهبودی قابل توجهی دارد. با این حال، خطرات و مزایای طولانی مدت این روش برای دیابت نوع ۲ هنوز ناشناخته است.
درمان برای دیابت بارداری
کنترل سطح قند خون شما برای حفظ سلامت کودک و اجتناب از عوارض در هنگام زایمان ضروری است. علاوه بر حفظ رژیم غذایی سالم و ورزش، برنامه درمان شما ممکن است شامل کنترل قند خون و در برخی موارد استفاده از داروهای انسولین یا خوراکی باشد. اگر قند خون شما افزایش یابد، کودک شما ممکن است سطح بالایی از انسولین را آزاد کند که می‌تواند به قند خون پایین پس از تولد منجر شود.
درمان مرحله پیش دیابتی
اگر شما در مرحله پیش دیابتی قرار دارید، انتخاب شیوه درست زندگی می‌تواند به کاهش سطح قند خون و بازگشت آن به سطح طبیعی و یا حداقل جلوگیری از افزایش سطح قند خون و تبدیل نشدن به دیابت نوع ۲ می‌شود. حفظ وزن متناسب از طریق ورزش و رژیم غذایی سالم می‌تواند کمک کننده باشد. انجام تمرینات ورزشی حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته و از دست دادن حدود ۷ درصد وزن بدن شما ممکن است مانع ابتلا به دیابت شود یا انکه ابتلا به دیابت را به تاخیر می‌اندازد.
گاهی اوقات داروها (مانند متفورمین) در افرادی که در معرض خطر ابتلا به دیابت هستند، از جمله زمانی که مرحله پیش دیابتی شان در حال بدتر شدن است یا اگر بیماری قلبی عروقی، بیماری کبد چربی یا سندرم تخمدان پلی کیستیک داشته باشند می‌تواند مفید باشد.
همچنین داروهای کنترل کننده کلسترول مانند استاتین‌ها و داروهای فشار خون بالا مورد نیاز است. پزشک شما ممکن است درمان آسپرین در دوزهای پایین را برای کمک به جلوگیری از بیماری قلبی عروقی نیز تجویز کند.
از آنجائیکه عوامل زیادی می‌توانند قند خون شما را تحت تاثیر قرار دهند، گاهی اوقات ممکن است مشکلاتی ایجاد شود که نیازمند مراقبت فوری است مانند:
قند خون بالا (هیپرگلیسمی): میزان قند خون شما می‌تواند به دلایل بسیاری افزایش یابد، از جمله خوردن بیش از حد، بیماربودن و عدم مصرف داروهای پایین آورنده گلوکز. سطح قند خون خود را زیر نظر پزشک خود بررسی کنید و علائم و نشانه‌های قند خون بالا مانند تکرر ادرار، تشنگی، خشکی دهان، تاری دید، خستگی و حالت تهوع را نیز در نظر داشته باشید. اگر دچار هیپرگلیسمی هستید، باید برنامه غذا، دارویا هر دو را تنظیم کنید.
افزایش کتون در ادرار (کتواسیدوز دیابتی): اگر سلول‌های شما گرسنه باشد، بدن شما ممکن است شروع به شکستن و تجزیه چربی‌ها کند. این امر باعث تولید اسیدهای سمی به نام کتون می‌شود. علائمی مانند از دست دادن اشتها، ضعف، استفراغ، تب، درد معده ممکن است دیده شود.
در این موارد شما باید ادرار خود از نظر کتون بررسی کنید. اگر کتونی بیش از حد در ادرار دارید، بلافاصله با پزشک خود مشورت کنید یا به اورژانس مراجعه کنید. این اختلال در افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ شایع‌تر است.
هیپر اسمولار هیپر گلیسمی (Hyperglycemic Hyperosmolar): علائم و نشانه‌های این بیماری تهدید کننده حیات شامل قند خون بیش از ۶۰۰ میلی گرم در دسی لیتر، خشکی دهان، تشنگی شدید، تب، خواب آلودگی، سردرگمی، از دست دادن بینایی و توهم است.
این وضعیت در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ دیده می‌شوند. اگر علائم یا نشانه ای از این بیماری دارید، با پزشک خود تماس بگیرید یا به اورژانس مراجعه کنید.
قند خون پایین (هیپوگلیسمی): اگر سطح قند خون شما پایین‌تر از حد مورد نظر باشد، به عنوان قند خون پایین (هیپوگلیسمی) شناخته شده است. گاهی به دنبال مصرف داروهایی که قند خون را کاهش می‌دهند، از جمله انسولین، دیده می‌شود. همچنین به دنبال فعالیت بدنی بیشتراز حد طبیعی و نخوردن یک وعده غذایی ممکن است دیده شود.همچنین مصرف بیش از حد انسولین یا داروهای کاهش دهنده قند خون ترشح انسولین توسط پانکراس شما را افزایش داده و موجب قند خون پایین(هیپوگلیسمی) می‌شود.
سطح قند خون خود را به طور مرتب چک کنید علائم و نشانه‌های قند خون پایین شامل: تعرق، لرزش، ضعف، گرسنگی، سرگیجه، سردرد، تاری دید، افزایش ضربان قلب، تحریک پذیری، سخنان نامفهوم، خواب آلودگی، سردرگمی، غش کردن و تشنج است. قند خون پایین با کربوهیدراتهایی که سریع جذب می‌شوند مانند آب میوه‌ها یا قرص‌های گلوکز درمان می‌شود.
چه موقع برای درمان به پزشک مراجعه کنیم؟
بسیاری از افراد مبتلا به دیابت از بیماری خود بی اطلاع‌اند، به ویژه اینکه در مراحل اولیه بیماری که فرد نیز علائمی ندارد و از آن جا که هیچ روش قطعی به جز انجام آزمایش قند خون برای فهمیدن اینکه آیا شما مبتلا به دیابت هستید یا نه وجود ندارد، بهتر است در مواردی که مشکوک هستید به پزشک غدد مراجعه کنید. همچنین اگر متوجه علائم احتمالی دیابت شدید با پزشک خود مشورت کنید تا هر چه زودتر بیماری تشخیص داده شود و درمان زودتر شروع شود. به علاوه اگر قبلا دیابت در شما تشخیص داده شده پس از تشخیص، به پیگیری پزشکی منظم نیاز دارید تا میزان قند خون شما در سطح طبیعی تثبیت شود.